Het laten zien van de consequenties van beleid en bedrijvigheid voor gemeenschappen en natuur in het buitenland, is een essentiele bron om beleid te kunnen verbeteren. Het nastreven van beleidscoherentie is een belangrijk onderdeel van het werk van FGG. Dit verhaal over de gevolgen van koperwinning in Zambia is een pleidooi voor het VN Verdrag voor Bedrijfsleven en Mensenrechten.
Koper: het zit bijna overal in
Van telefoons tot koelkasten. Van het spoor tot windmolens. En van netwerkkabels tot computers. Dat koper veel waard is, weten we. Maar wat de echte kosten zijn van koper is minder bekend. Zo veroorzaken de mijnen in Zambia luchtverontreiniging, bodemvervuiling en aardbevingen die -net als in Groningen- zorgen voor scheuren in muren en ingestorte huizen. De Zambiaanse Juvience Chalwe moest noodgedwongen verhuizen, omdat haar zoontje ziek werd van de mijnen. Als activiste strijdt ze al jaren voor de mensenrechten van burgers, die in de buurt van de Zambiaanse mijnen wonen.
Kopermijnen in Zambia
Zambia is de tweede koperproducent van Afrika. In het Mufulira district worden de kopermijnen geëxploiteerd door het Zwitserse bedrijf Glencore International AG, dat onder andere handelt in metalen en mineralen en betrokken is bij de productie hiervan. De kopermijnen vormen de ruggengraat van de Zambiaanse economie. Toch draagt de sector maar voor 4% bij aan het Bruto Nationaal Product en profiteert slechts een klein deel van de bevolking van de opbrengst.
De gevolgen
Terwijl de arbeid in de mijnen vaak door machines of goedkope arbeidsmigranten wordt gedaan, draagt de lokale bevolking de lasten. De Kankoyo gemeenschap heeft met 2.453 gezinnen het meest te lijden onder de vervuiling van de mijnen in het Mufulira district, zo blijkt uit een rapport van de gemeente uit 2014. Veel mensen worden er ziek door de uitstoot van zwaveldioxide. De grondvervuiling zorgt voor mislukte oogsten. En er zijn verzakkingen door ondergrondse explosies met als gevolg dat veel huizen diepe scheuren in de muren hebben, op instorten staan of al (half) ingestort zijn.
Vrouwen
Het zijn vooral de vrouwen, die dagelijks geconfronteerd worden met de gevolgen van de mijnbouw. De zorg voor de zieken ligt op hun schouders. Ook zijn ze verantwoordelijk voor de voedselproductie en dus komen de mislukte oogsten op hun bord te liggen. Om schoon drinkwater te vinden, zijn zij het die steeds grotere afstanden moeten afleggen. En er is voortdurend de angst, dat hun huizen instorten. Als dit gebeurt, krijgen de vrouwen slechts een tent waar ze met hun gezin in moeten slapen. Verdere compensatie ontbreekt.
De zoon van Juvience kreeg last van zijn ogen door de zwaveldioxide in de lucht. “Zijn ogen kregen een roodbruine kleur, jeukten en leken zelfs enigszins gezwollen te zijn. Toen ik erachter kwam dat het door de zwaveldioxide in de lucht kwam, ben ik verhuisd naar het noorden van het district.” Maar niet iedereen kan zich veroorloven om weg te gaan uit de vervuilde mijnenstreek. “Het merendeel van de gemeenschap is werkloos, maar is wel eigenaar van hun huis dat wegens instortingsgevaar geen waarde meer heeft. Ze zitten dus vast en hebben geen middelen om te verhuizen.”
Wetgeving
De nationale wetgeving, die de mensenrechten van de burgers in de mijnenstreken van Zambia moet beschermen, wordt niet geïmplementeerd of gehandhaafd. Hierdoor kan de bevolking niemand ter verantwoording te roepen. Namens de Green and Justice Organization klopt Juvience al jaren op de deuren van de lokale, regionale en nationale overheid om de mensenrechten van de plaatselijke bevolking ter sprake te brengen. “We hebben als organisatie veel te maken met intimidatie vanuit de regering, omdat ze het gevoel hebben dat we de oppositie zijn, terwijl we hen er alleen maar aan willen herinneren wat ze zouden moeten doen om de mensenrechten van de bevolking te beschermen,” legt ze uit.
“Mensenrechten hebben niks te maken met het feit of je arm of rijk bent of een opleiding hebt genoten of niet. Mensenrechten krijg je bij je geboorte,” legt Juvience nog eens uit in de Action Aid documentaire Super Wave. Dit najaar was ze op uitnodiging van de organisatie in Nederland en bezocht ze onder andere de provincie Groningen. Juvience:
“Hier zag ik dat, hoewel we op verschillende continenten wonen, we voor dezelfde soort uitdagingen staan, veroorzaakt door multinationals en de overheid. Wat me verdrietig stemde is het zien van de ontwikkeling en rijkdom in Nederland, die met behulp van onze mineralen tot stand is gekomen, terwijl de mensen die in de buurt van de kopermijnen in Zambia wonen in armoede en ongelijkheid leven. Dat contrast is groot.”
Nederland kent momenteel geen wetgeving, die bedrijven verplicht om mensenrechten in de productieketens te respecteren. Ook is er nog geen internationale wetgeving op dit gebied. Daarom reisde Juvience samen met Action Aid door naar Genève om haar verhaal te doen bij de onderhandelingen over het VN Verdrag voor Bedrijfsleven en Mensenrechten. Die onderhandelingen gaan deze zomer verder en bieden een kans om de schending van mensenrechten door bedrijven wereldwijd aan te pakken, zodat mensen als Juvience beschermd worden.
SDGs
Related tags