De strijd van Juvience uit Zambia en Geisselle uit Guatemala tegen respectievelijk onverantwoorde koper- en palmoliewinning is er een voor doorzetters. Beiden reisden af naar Geneve om te pleiten voor het VN Verdrag voor Bedrijfsleven en Mensenrechten. Internationale afspraken beginnen vaak als nationale overheden het voortouw nemen. Als Europese landen nationale wetgeving maken, wordt de druk op de Europese Commissie groter en daarmee de druk op internationale wetgeving.
Het belang van wetgeving
Omdat de zoon van Juvience Chalwe ziek werd door de luchtverontreiniging van de nabijgelegen kopermijnen, zag zij zich genoodzaakt te verhuizen naar een andere streek. De Zambiaanse strijdt al jaren voor de mensenrechten van burgers, die net als zij in de buurt van de kopermijnen wonen en last hebben van luchtverontreiniging, mislukte oogsten, een tekort aan schoon drinkwater en ingestorte huizen als gevolg van ondergrondse explosies. Omdat de wetgeving in Zambia ontoereikend is en internationale wetgeving mist, kunnen ze nergens aankloppen en niemand ter verantwoording roepen.
Multinationals
De kopermijnen in Zambia worden door Europese moederbedrijven geëxploiteerd. Denk daarbij aan het Zwitserse Glencore International AG of het Britse Vedanta Resources. Daarnaast wordt het koper ook grotendeels geëxporteerd naar het buitenland. Dat maakt de ernstige gevolgen voor mens en milieu van de koperwinning in bijvoorbeeld Zambia een internationaal probleem, dat alleen met behulp van (internationale) wetgeving aangepakt kan worden. Multinationals hebben macht in de productieketen en kunnen zo invloed uitoefenen op onderaannemers.
De Verenigde Naties
De mensenrechtenraad van de Verenigde Naties besloot in 2014, dat er een werkgroep moest komen om een Verdrag voor Bedrijfsleven en Mensenrechten op te stellen. Afgelopen zomer werd de eerste kladversie hiervan op schrift gesteld. De Zambiaanse activiste Juvience Chalwe reisde met ActionAid naar Genève om bij de onderhandelingen te zijn en haar verhaal te doen over de kopermijnen in haar geboorteland. Ook activiste Geisselle Vanessa Sánchez Monge uit Guatemala was bij de onderhandelingen. Zij strijdt tegen de gevolgen van de palmoliewinning in haar land, zoals landonteigening, een tekort aan schoon drinkwater, mislukte oogsten en armoede. Vrouwen worden door bestaande gender ongelijkheid extra benadeeld. Deze zomer komt er een vervolg op de eerste versie van dit verdrag.
Nederland
Ook Nederland neemt producten en grondstoffen zoals koper af en dus heeft ook onze overheid de verplichting om ervoor te zorgen, dat onze en andere bedrijven mensenrechten respecteren. Joël Voordewind van de ChristenUnie heeft daarom aangekondigd met een initiatiefwetsvoorstel te komen, dat bedrijven vraagt risico’s voor mens en milieu in hun keten te monitoren en tegen te gaan. Dit wetsvoorstel moet niet alleen voor Nederlandse bedrijven gelden, maar ook voor internationale bedrijven en brievenbusmaatschappijen die hier gevestigd zijn. En voor bedrijven die hier weliswaar niet gevestigd zijn, maar waarvan Nederland de grootste afzetmarkt is. Omdat we in maart 2021 verkiezingen hebben, is het onzeker wanneer de behandeling van het voorstel afgrond is en door de Tweede en Eerste Kamer geloodst zal zijn. Dat duurt minimaal tot de zomer van 2022.
Europese Unie
Ondertussen heeft Frankrijk al een jaar een wet met dezelfde strekking. Hierdoor staan thema’s als mensenrechten en eerlijk zakendoen op de agenda van alle bedrijven in Frankrijk, groot en klein. Ook landen als Finland en Duitsland zijn momenteel met wetgeving bezig. Hoe meer Europese lidstaten wetgeving creëren, des te groter wordt de druk op de EU om met Europese Wetgeving te komen. En als de EU gaat, dan is de druk op een internationaal verdrag groter.
Met dit soort wetten worden (internationale) bedrijven gedwongen om niet alleen aan winst te denken, maar ook aan mensenrechten, vrouwenrechten en het milieu. Het geeft de plaatselijke bevolking in landen als Zambia (koper) en Guatemala (palmolie) bovendien de middelen om de overheid en het bedrijfsleven ter verantwoording te roepen en zo een schone, gezonde leefomgeving en respect voor mensenrechten op te eisen.
SDGs
